Paragraaf Corona

Met het voortduren van de crisis is ook meer inzicht ontstaan in waar zich de financiële effecten voor de gemeentelijke bedrijfsvoering voordoen. De exacte consequenties blijven lastig in te schatten en dat vraagt om continue monitoring en bijsturing. Door de duur van de crisis is het monitoren en bijsturen inmiddels wel gaan behoren tot de dagelijkse gang van zaken. Dat geldt voor zowel de uitgaven als voor de inkomsten uit de compensatie van de Rijksoverheid.
In het eerste en tweede Voortgangsverslag 2021 zijn de financiële gevolgen van de crisis voor 2021 niet meer apart gepresenteerd, maar zijn deze verwerkt in de reguliere propgramma’s waarbij deze afwijkingen ongeacht de grootte van het bedrag zijn vermeld. Naast de informatie in de programma’s geven we in deze paragraaf een zo breed mogelijk overzicht van de financiële gevolgen van de pandemie op onze begroting.

1.4.1 Omvang kosten voor corona
Zoals aangegeven is de exacte omvang van de kosten van corona voor de gemeente lastig te bepalen. Daarvoor zou niet alleen voor iedere factuur moeten worden bekeken of deze kosten ook zouden zijn gemaakt als er geen corona was geweest, maar zou bovendien in beeld gebracht moeten worden welke facturen we juist niet gehad hebben en of dat te wijten is geweest aan corona. Om toch een getrouw beeld te krijgen van de omvang hebben we activiteiten en budgetten in beeld gebracht waar naar verwachting een financieel effect op zou kunnen treden. Daarvan hebben we vervolgens zo goed mogelijk geprobeerd de financiële consequenties te kwantificeren. Daar waar de extra lasten niet waren op te vangen binnen de reguliere budgetten, zijn deze via begrotingswijzigingen (o.a. VV1, VV2 en decemberwijziging) ter besluitvorming voorgelegd.

1.4.2 Financiële effecten per programma
In onderstaand overzicht zijn de financiële effecten per programma weergegeven en zijn deze waar nodig aanvullend toegelicht. De financiële effecten zoals weergegeven laten zich niet in alle gevallen ook direct vertalen naar een over- of onderschrijding van de budgetten, omdat er naast corona-effecten ook andere (reguliere) effecten optreden en er in een aantal gevallen dekking aanwezig is binnen de reguliere budgetten.
In deze overzichten zijn naast de extra lasten of lagere opbrengsten ook de uitgaven ten laste van het Maatschappelijk ondersteuningsfonds en de ontvangen corona-compensatie van de Rijksoverheid weergegeven. Op beide onderdelen wordt later nog uitgebreider ingegaan.

Naast bovengenoemde (directe) financiële effecten lichten we onderstaand nog een aantal specifieke onderwerpen / overige effecten nader toe, waar corona in 2021 een rol heeft gespeeld.

1.5.1 Gemeenschappelijke Regelingen
Voor de uitvoering van een aantal taken is de uitvoering overgedragen aan een gemeenschappelijke regeling. Ook zij hebben in meer of mindere mate te maken met de effecten van de coronapandemie. Als dat bij deze partijen leidt tot hogere uitgaven of lagere inkomsten, dan kan dat mogelijk leiden tot een aanvullende bijdrage van gemeenten. Via de reguliere governance en planning en control cyclus worden de ontwikkelingen bij de gemeenschappelijke regelingen gemonitord. In de jaarstukken van de diverse gemeenschappelijke regelingen zal uiteraard uitgebreid aandacht worden besteed aan de effecten van corona. Hieronder vatten we de belangrijkste ontwikkelingen in 2021 samen.

Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek: 
De door de Veiligheidsregio gemaakte meerkosten worden volgens afspraak met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) op declaratiebasis in principe volledig vergoed.

Regio Gooi en Vechtstreek - GAD:
Op basis van de Bestuursrapportage 2021 bestaat het corona-effect voor de afvaldienst enerzijds uit lagere kapitaallasten door temporisering van investeringen en anderzijds door tijdelijk hoger baten voor reststromen. Per saldo is er over 2021 naar verwachting nauwelijks sprake van een financieel effect als gevolg van corona voor Gooise Meren.

Regio Gooi en Vechtstreek - GGD:
Op basis van de Bestuursrapportage 2021 bedraagt het corona-effect tot en met augustus circa € 16,5 mln. Volgens afspraken tussen de GGD en ministerie van VWS worden deze extra kosten vergoed op basis van declaratie van de werkelijke uitgaven.

1.5.2 BUIG
Het BUIG-budget voor Gooise Meren is voor 100% gebaseerd op het objectief-verdeelmodel. Dit model voorspelt de kans dat een huishouden in de bijstand zit in eerste instantie op basis van de kenmerken van dat huishouden. Die geven namelijk het werkelijke risico op bijstand weer. Daarbij houdt het model rekening met de wijk, de gemeente en de regio. 
Bij de vaststelling van het voorlopige budget voor 2021 is op macroniveau rekening gehouden met een deelbudget (€ 327 mln.) om mogelijkheid te creëren de extra bijstandslasten als gevolg van COVID-19 via een alternatieve verdeelsleutel te verdelen. Uit analyses is echter gebleken dat de verschillen in de volume- en uitgavenontwikkelingen tussen gemeenten in 2021 niet uitzonderlijk waren en is dit deelbudget (circa 5% van het macrobudget) conform de reguliere verdelingssystematiek verdeeld. Het definitieve macrobudget 2021 is ca. € 459,9 miljoen lager vastgesteld dan het voorlopige macrobudget 2021 (dat was ingeschat op € 6.845,2 miljoen). Dit wordt veroorzaakt doordat de economie zich beter heeft ontwikkeld dan was voorspeld. Het definitieve macrobudget 2021 is € 10,3 miljoen hoger dan het definitieve macrobudget 2020 (dat was ingeschat op € 6.375,0 miljoen).
Voor 2021 komt Gooise Meren uit met het definitieve budget (€ 12,8 mln). En is er sprake van een relatief klein overschot. In algemene zin heeft corona in 2021 geen significant effect gehad op de participatiewet. 

1.5.3 Minimabeleid
De coronacrisis heeft voor 2021 vooralsnog geen groot effect gehad op het beroep op de minimaregelingen. De lasten voor het minimabeleid zijn weliswaar hoger dan geraamd, maar de overschrijding is niet significant toe te rekenen aan de coronacrises. De overschrijding wordt veroorzaakt door een gewijzigde werkwijze van uitbetaling. Uitbetaling van het DOE-, kinder- en jeugdbudget vindt vanaf medio 2021 plaats op voorschotbasis i.p.v. op declaratiebasis achteraf. 

1.5.4 Inzet ambtelijke capaciteit
De coronapandemie bleef ook in 2021 de nodige flexibiliteit van de organisatie vragen. Uitgangspunt daarbij is geweest dat de reguliere werkzaamheden zoveel mogelijk doorgang moesten blijven vinden. Door corona zijn er uiteraard wel accenten binnen de werkzaamheden verschoven. De corona-gerelateerde werkzaamheden zijn zoveel mogelijk binnen de bestaande ambtelijke capaciteit en budgetten opgevangen. Daar waar dit niet mogelijk bleek, heeft extra inhuur plaatsgevonden. Deze specifieke posten zijn apart in het financiële overzicht opgenomen.

Om te voorkomen dat gemeenten door de coronacrisis in de financiële problemen komen, heeft het kabinet in overleg met de medeoverheden tot meerdere compensatiepakketten besloten. In onderstaand overzicht zijn de aanvullende middelen opgenomen zoals die in 2020 en 2021 (stand decembercirculaire 2021) zijn verstrekt aan Gooise Meren.

Naast de compensatie vanuit de Rijksoverheid is in Gooise Meren met het vaststellen van het Afwegingskader Steunmaatregelen Corona in 2020 een maatschappelijk ondersteuningsfonds ter hoogte van € 1 mln. beschikbaar gesteld. Deze kosten worden gedekt uit de algemene reserve, omdat de extra rijksmiddelen voor corona die beschikbaar worden gesteld voor de maatschappelijke infrastructuur, tot nu toe € 987.000, (indirect) terugvloeien naar de algemene reserve.

In 2020 is een eerste tranche ter hoogte van € 407.000 uitgekeerd en in 2021 een tweede tranche ter hoogte van € 173.000. In onderstaand overzicht zijn de uitgaven ten laste van de twee tranche weergegeven. Het restant wordt in het bestemmingsvoorstel voorgesteld over te hevelen naar 2022 ten behoeve van een derde tranche.

Op basis van de huidige kennis en inzichten blijft het lastig om een goede inschatting van de impact voor de jaren 2022 en verder te maken. Ook de rol van de Rijksoverheid is voor de consequenties van de coronacrisis op onze financiële positie cruciaal. Indien ook in de komende jaren de gemeenten voor de effecten van de coronacrisis door het Rijk grotendeels gecompenseerd worden, lijken de gevolgen behapbaar. De vraag is echter of het Rijk deze lijn op de langere termijn kan en wil blijven volgen. Ervan uitgaande dat we het komende half jaar nog zeker te maken hebben met gevolgen van de coronacrisis, is de verwachting dat veel van de gemelde coronarisico’s in 2020 en 2021 zich ook in 2022 zullen manifesteren. Denk aan de verminderde parkeeropbrengsten, de terugloop van marktgelden, tekorten in de culturele- en sportsector, afname legesopbrengsten paspoorten en rijbewijzen etc. In de paragraaf weerstandsvermogen zijn de coronarisico’s voor 2022 en verder gekwantificeerd en tezamen met alle andere risico`s afgezet tegenover het beschikbare weerstandsvermogen.