Deze paragraaf heeft als doel: het inzicht geven in het beleid van de gemeente met betrekking tot risico`s, het totaal aan financiële risico`s afzetten tegen de beschikbare middelen en inzicht en beoordeling van de financiële positie aan de hand van kengetallen. In lijn met de nieuwe Nota Risicomanagement zijn er een aantal verbeteringen doorgevoerd in deze paragraaf. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen de incidentele en structurele risico`s, weerstandscapaciteit en worden bij de top 10 van financiële risico`s beheersmaatregelen genoemd.
Risicomanagement
De ambitie voor het omgaan met risico`s is beschreven in de Nota Risicomanagement: ‘Er is open en transparante communicatie over risico’s via dialoog. De onderkende risico’s worden gewogen en beheerst en de organisatie kent een goede balans tussen risico’s nemen en beheersen (risicobereidheid). Door iedereen bewust te maken van de meerwaarde en het werken met risico`s te integreren in de processen, zal het meer en meer vanzelfsprekend worden.’
Door inzicht in de (financiële) risico’s is de organisatie in staat om bewust besluiten te nemen. Om inzicht in de risico’s te verkrijgen, worden er risico-inventarisaties uitgevoerd. De inventarisatie wordt gedurende het jaar bijgewerkt. Hieronder wordt verslag gedaan van de resultaten van de meest recente risico-inventarisatie om een zo actueel mogelijk beeld te geven. Op basis van de geïnventariseerde risico’s is de benodigde weerstandscapaciteit berekend. Dit wordt afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit om het weerstandsvermogen van Gooise Meren te berekenen.
Risicoprofiel
Om de risico's van Gooise Meren in kaart te brengen, is een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is tot stand gekomen met behulp van de applicatie NARIS, waarmee risico's systematisch in kaart zijn gebracht en beoordeeld. In totaal zijn 122 grote financiële risico's in beeld gebracht. De geïnventariseerde risico’s zijn in klassen ingedeeld en geplaatst in een risicokaart. De risicokaart geeft inzicht in de spreiding van de risico’s naar kans en gevolg/impact. Een risico dat in het groene gebied zit, vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Een risico dat een score heeft in het oranje gebied, vraagt om aandacht. Een risico met een risicoscore in het rode gebied vereist directe aandacht om te voorkomen dat de continuïteit van de organisatie wordt bedreigd. Preventieve of reducerende maatregelen kunnen de kans of het gevolg terugbrengen naar een niveau dat een meer acceptabele waarde heeft.
Top 10 financiële risico`s
In onderstaande tabel zijn tien risico’s gepresenteerd, die de hoogste bijdrage hebben aan de benodigde weerstandscapaciteit. In deze tabel leest u een korte omschrijving van het risico, een beschrijving van het verwachte financiële gevolg, de beheersmaatregelen en het percentage dat aangeeft hoeveel procent dit risico bijdraagt aan het verwachte totale financiële gevolg (€ 12.007.517; zie ‘Benodigde weerstandscapaciteit’). In de laatste kolom is aangegeven of het risico ten opzichte van de laatste gepresenteerde stand (Jaarstukken 2022) nieuw (N) of ongewijzigd (O) is in de top 10. De stand van de laatste risico-inventarisatie wordt gebruikt om een zo actueel mogelijk beeld te geven.
Toelichting grootste wijzigingen top 10
In de top 10 staan 4 nieuwe risico's, waarvan het project Schootsvelden ZO de grootste is. Stikstofeisen en de afzetmarkt voor zand spelen hierbij een belangrijke rol. Het risico op een lagere uitkering gemeentefonds is ook een nieuwkomer in de top 10. De herijking van het gemeentefonds kan in de toekomst betekenen dat meer accent komt te liggen op de eigen draagkracht van gemeenten, met een nadelige invloed op de hoogte van de algemene uitkering. In het project Krijgsman is uitspraak gedaan in de arbitragezaak over onderdelen van de Vaststellingsovereenkomst. Hierdoor is het risico van dit project aanzienlijk verlaagd. Voor de overige risico`s zijn met name de beheersmaatregelen aangepast, zoals bijvoorbeeld bij jeugd en Wmo.
De risico's die niet langer in de top 10 voorkomen zijn dagbesteding vervoer, de Vestingwallen, juridische procedures en behandelen WOB/Woo verzoeken en het risico op stijgende bouwkosten. Deze risico's zijn nog wel aanwezig, maar vallen nu buiten de top 10.
| Nr. | Risico | Financieel gevolg | Beheersmaatregel | Invloed | N=Nieuw in top 10, O=Ongewijzigd | |
| 1 | Warmtenet Muiderberg: Door het (nog) niet kunnen binnenhalen van subsidies van het rijk loopt het project vertraging op en is de businesscase van het Warmtebedrijf nog niet sluitend. Hierdoor kunnen ook sommige koppelkansen met onderhoudsprojecten niet worden benut. | Incidenteel: hogere lasten. | Nieuwe scenario`s uitwerken met het Warmtebedrijf en zoeken naar nieuwe financieringsmogelijkheden. | 9,54% | O | |
| 2 | Uitkering Gemeentefonds: De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft advies gegeven aan het ministerie van BZK over de herijking van het Gemeentefonds. Met name de eigen draagkracht van de gemeente (zie de onbenutte belastingcapaciteit bij de ratio hieronder) kan een nadelige invloed gaan hebben op de uitkering uit het Gemeentefonds. | Structureel: lagere inkomsten. | Behoedzaam begroten en bijhouden publicaties van het Rijk en de VNG | 6,70% | N | |
| 3 | Krijgsman: Door de KNSF is bezwaar gemaakt tegen de legesaanslagen vanaf 2018 tot heden en is een gerechtelijke procedure gestart. De rechter kan legesverordeningen onverbindend verklaren. Recent is de gemeente over 2018 in het gelijk gesteld. | Incidenteel: Terugbetalen leges | Zorgvuldige juridische begeleiding en dossieropbouw. | 6,13% | O | |
| 4 | Jeugd: De verwachting is een toename van de uitgaven voor individuele jeugdhulp, vanwege een stijging van de vraag. Deze stijging kent verschillende oorzaken: - een toename van het aantal jeugdigen dat jeugdhulp ontvangt in lijn met de trend van de afgelopen jaren; - een toename van de kosten per jeugdige door inzet van zwaardere en dus duurdere vormen van jeugdhulp (o.a. Verblijf); - uitstroom uit jeugdhulp die achterblijft bij de instroom, doordat jeugdigen steeds langer jeugdhulp ontvangen. De verwachting is ook dat de coronapandemie meer problematiek bij jeugdigen en in gezinnen heeft veroorzaakt. Dat is, los van bovenstaande oorzaken, een extra impuls voor de vraag naar jeugdhulp. | Structureel: hogere lasten en mogelijke budgetoverschrijding. | Kostenbeheersingsmaatregelen zoals meer grip op de huisartsenroute , meer inzet op eigen kracht en normaliseren en demedicaliseren, en ook het versterken van het voorveld volgen uit de verdere transformatie in het Jeugddomein. Een transformatie mede gevoed door de Hervormingsagenda Jeugd. Implementatie en uitvoering van deze kostenbeheersmaatregelen leiden ook tot incidentele én structurele kosten verbonden aan deze verdere transformatie. Daarom monitoren effecten kostenbeheersmaatregelen en aanpassen prognoses. | 5,94% | O | |
| 5 | ICT Ransomware en phishing: De ICT systemen en- of data wordt ontoegankelijk. Systemen zullen niet beschikbaar zijn en gegevens zullen niet meer te openen zijn. De dienstverlening naar interne medewerkers en burgers zal hier hinder van ondervinden | Incidenteel: hogere lasten voor het terugzetten van data en/of opnieuw opzetten van systemen, inhuur expertise. | Inzetten op bewustwording medewerkers informatiebeveiliging. Tweestapsverificatie, back-ups, etc. | 5,38% | O | |
| 6 | Schootsvelden ZO: om te voldoen aan de stikstofeisen in de Wet natuurbescherming moet de aannemer duurder elektrisch materieel inzetten. Aan het eind van het project is er geen markt voor afzet van overtollig zand. | Incidenteel: hogere lasten voor inzet elektrisch materieel en afvoer van overtollig zand. | Aannemers zoeken met voldoende elektrisch materieel om aan eisen te voldoen, zelf aantonen dat ze stikstofnorm niet overschrijden. Een marktverkenning doen aan het einde van het project. | 4,37% | N | |
| 7 | De Emmalocaties: bij het ontwikkelen van de Emmalocaties kan mogelijk geen aanbesteding plaatsvinden omdat niet kan worden voldaan aan de stikstofeisen in de Wet natuurbescherming. Inschrijvingen kunnen uitblijven door een opeenstapeling van eisen, ambities en de grondprijs. | Incidenteel: hogere lasten, vertragingen in de planning. Project kan mogelijk niet worden gerealiseerd | Toewerken naar haalbare en acceptabele stikstofdepositie door inzet elektrisch materieel, fasering, saldering en het aanvragen van een ontheffing. Scherp toezicht op concepten en ontwerpbesluiten van de planologische maatregelen. | 4,12% | N | |
| 8 | KC Meerstroom: risico op tegenvallende aanbesteding als gevolg van ontwikkelingen in de bouwmarkt. Bezwaren op het bestemmingsplan zijn niet uit te sluiten. | Incidenteel: meerkosten, vertraging in de planning. | Uitwerking van een kwalitatief goed bestek en aanbestedingsleidraden. Goede communicatie en participatie met omwonenden en belanghebbenden. | 3,64% | N | |
| 9 | Wmo: Sinds de invoering van het abonnementstarief (vaste lage eigen bijdrage ongeacht duur en omvang hulp- en ondersteuning) ontvangen gemeenten minder eigen bijdragen. Daarnaast heeft het abonnementstarief een aanzuigende werking bij vooral de huishoudelijke hulp. | Structureel: hogere lasten door een stijgende vraag en mogelijke budgetoverschrijding. Het kabinet stelt geen middelen beschikbaar om dit financieel te compenseren, wel is over een periode van 3 jaar een monitor ingesteld. Per 1 januari 2025 wordt de eigen bijdrage van cliënten voor Wmo geïndiceerd maatwerk, door het Rijk heringevoerd. | Meer inzet op eigen kracht, normaliseren en demedicaliseren en ook het versterken van het voorveld voor alternatieve voorzieningen voor hulp en ondersteuning. Breed maatschappelijk debat over de eerlijke verdeling van de inzet van schaarse huishoudelijke hulp (personeelstekort). | 3,37% | O | |
| Verder is er toename van Wmo-kosten door: -een autonome groei door vergrijzing -een hogere instroom door ambulantisering en kortdurende opnames in ziekenhuizen waardoor inwoners eerder naar huis gaan en een beroep doen op de Wmo - hogere instroom jongvolwassen (20 tot 40 jaar) door geen perspectief op werk -gewijzigde CAO’s in de zorg en welzijnswereld zorgen mogelijk voor tussentijdse aanpassing van tarieven voor ingekochte zorg (Zorg in natura) | Monitoren effecten en aanpassen prognoses. Aankaarten problematiek en noodzaak hogere vergoedingen bij het Rijk. Aanpassen budgetten. | |||||
| 10 | Arbeidsmarkt: Door krapte op de arbeidsmarkt zijn vacatures moeilijk te vervullen en nemen de kosten van werving toe. Inhuur is nodig voor vacatures die niet ingevuld kunnen worden. | Incidenteel: extra inhuur, niet alle taken uitvoeren | Sturen op arbeidscommunicatie (Corporate Recruiter aangenomen) om toch de juiste mensen te vinden. | 2,76% | O |
